تاريخچه استان اردبیل

استان‌ اردبيل‌ با 18050 كيلومتر مربع‌ وسعت‌ در شمال‌ غرب‌ فلات‌ ايران‌ قرار دارد . اردبيل ‌، خلخال ‌، مشكين‌ شهر ، گرمي ‌، بيله‌سوار و پارس‌آباد از شهرهاي‌ مهم‌ استان‌ و شهر تاريخي‌ و مذهبي‌ اردبيل ‌، مركز آن‌ است ‌. از استان‌ اردبيل‌ ۵/282 كيلومتر با جمهوري‌ آذربايجان‌ مرز مشترك‌ دارند . در 159 كيلومتر از مرز مشترك‌ رودهاي‌ ارس‌ و بالهارود جريان‌ دارند . دو نقطه‌ اصلاندوز و بيله‌ سوار مغان‌ با جمهوري‌ آذربايجان‌ ارتباط‌ زميني‌ دارد .
محور اردبيل‌ - آستارا (گردنه‌ حيران‌) نزديكترين‌ راه‌ ارتباطي‌ استان‌ با مركز كشور است ‌. اين‌ راه‌ شهرستان‌هاي‌ استان‌ اردبيل‌ را از راه‌ رشت‌ و قزوين‌ به ‌تهران‌ وصل‌ مي‌كند . قله‌ سبلان‌ با 4811 متر ارتفاع‌ بلندترين‌ نقطه‌ اين‌ استان‌ است‌ و در شمال‌ غربي‌ شهرستان‌ اردبيل‌ واقع‌ شده‌ است‌ . استان‌ اردبيل‌ در سال‌ 1375 حدود 011/168/1 نفر جمعيت‌ داشته‌ است‌ كه‌ 7/48 درصد آن‌ شهرنشين ‌، 1/۵1درصد آن‌ روستانشين‌ و 2/2 درصد ديگر آن‌ غير ساكن‌ و عشاير بوده‌اند .
تاريخ‌ استان‌ اردبيل‌ با تاريخ‌ سرزمين‌ آذربايجان‌ در آميخته‌ است ‌. بسياري‌ از مورخان‌ اسلامي ‌بناي‌ شهر اردبيل‌ را به‌ فيروز پادشاه‌ ساساني‌ (489 - 457 م‌) نسبت‌ مي‌دهند و بر همين‌ اساس‌ شهر اردبيل‌ بيش ‌از 1500 سال‌ قدمت‌ تاريخي‌ دارد . اردبيل‌ در زمان‌ هخامنشيان‌ اهميت‌ سياسي‌ و نظامي‌ مهمي‌ داشت‌ و مركز استقرار اردوي‌ ايران‌ جهت‌ حفظ‌ و نگهداري‌ مرزهاي‌ شمالي‌ ايران‌ بود . به‌ روايت‌ اوستا ، زردشت‌ پيامبر ايراني‌ در كنار رود «دائي‌يتا» كه‌ امروزه‌ ارس‌ ناميده‌ مي‌شود به‌ دنيا آمده‌ و كتاب‌ خود را در كوهستان‌ سبلان‌ تحرير كرده‌ و براي‌ ترويج‌ دين‌ خود به‌ شهر اردبيل‌ روي‌ آورده‌ است ‌.
در زمان‌ حمله‌ عرب‌ها به‌ ايران‌ (22 هجري‌ قمري‌) اردبيل‌ بزرگترين‌ شهر آذربايجان‌ بود كه‌ به‌ دست‌ سپاهيان‌ اسلام‌ افتاد . بين‌ سال‌هاي‌ 267 تا 317 ه. ق‌ اين‌ شهر مركز حكمراني‌ طايفه‌ بني‌ ساج‌ بود كه‌ حكومت‌ را از مراغه‌ به‌ اردبيل‌ انتقال‌ داده‌ بودند . اردبيل‌ تا حمله‌ مغول‌ مركز حكومت‌ آذربايجان‌ بود . شاه‌ اسماعيل‌ براي‌ تشكيل‌حكومت‌ واحد ايراني‌ از اردبيل‌ قيام‌ كرد و تبريز را در سال‌ 906 ه.ق‌ پايتخت‌ رسمي‌ ايران‌ قرار داد .
در دوره ‌صفوي‌ اردبيل‌ از لحاظ‌ سياسي‌ و اقتصادي‌ سرآمد شهرهاي‌ ايران‌ بود . اين‌ شهر در مسير شاهراه‌ تجاري‌ ايران‌ و اروپا قرار داشت‌ و ابريشم‌ و مال‌ التجاره‌ وارده‌ از گيلان‌ از طريق‌ اردبيل‌ به‌ اروپا صادر مي‌شد . علاوه‌ بر اهميت‌ جاذبه‌هاي‌ طبيعي‌ و تاريخي‌ كه‌ زمينه‌ مناسبي‌ را براي‌ توسعه‌ اقتصادي‌ - اجتماعي‌ استان ‌اردبيل‌ فراهم‌ آورده‌اند ، موقعيت‌ استراتژيك‌ اين‌ استان‌ بويژه‌ از نظر توريسم‌ عبوري‌ و بازرگاني ‌، اين‌ شهر را در اهميت‌ درجه‌ اول‌ قرار داده‌ است ‌.
گرايش‌هاي‌ قومي‌ و فرهنگي‌ اخير كه‌ مابين‌ آذربايجان‌ ايران‌ و جمهوري ‌آذربايجان‌ بوجود آمده‌ جريان‌ توريستي‌ دائمي‌ مابين‌ اين‌ جمهوري‌ و استان‌ اردبيل‌ را گسترش‌ داده‌ است‌ . شهرستان‌ اردبيل‌ از ارتفاعات‌ كوهستان‌هاي‌ سبلان‌ ، طالش‌ و بزغوش ‌، متأثر است ‌. بيشتر نواحي‌ اردبيل‌ بيش‌ از 3 هزار متر از سطح‌ دريا ارتفاع‌ دارد . قله‌ سبلان‌ با ارتفاع‌ 4811 متر در شمال‌ غربي ‌اين‌ شهرستان‌ واقع‌ شده‌ و در اعتدال‌ هواي‌ آن‌ نقش‌ عمده‌اي‌ دارد . شهرستان‌ اردبيل‌ از مناطق‌ سردسير ايران‌ است ‌و بين‌ ۵ تا 8 ماه‌ در سال‌ سرد است‌ . زمستان‌هاي‌ بسيار سرد و تابستان‌هاي‌ معتدل‌ از ويژگي‌هاي‌ آب‌ و هوائي‌ اردبيل‌ است .‌

موزه های استان اردبیل
موزه‌ مجموعه‌ شيخ‌ صفي ، اردبيل‌
صنایع دستی استان اردبیل

صنايع‌ دستي‌ استان‌ اردبيل‌ بسيار متنوع‌ است‌ . انواع‌ دست‌ باف‌هاي‌ فرش‌ ، مسند ، شال‌ ، ورني‌ ، گليم‌ ، جاجيم‌ ، پشتي‌ ، قلاب‌ ، خورجين‌ و انواع‌ صنايع‌ دستي‌ فلزي‌ ، چوبي‌ ، مسي‌ ، برنجي‌ ، نقره‌ كاري‌ ، قلمكاري‌ ، خاتم‌ كاري‌ و سفال‌ گري‌ و ... از نمونه‌هاي‌ صنايع‌ دستي‌ شهرها و روستاها و عشاير استان‌ اردبيل‌ را تشكيل‌ مي‌دهد . انواع‌ شيريني‌ ، حلوا و عسل‌ اردبيل‌ نيز معروف‌ است‌